ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β ΄ΛΥΚΕΙΟΥ - LECTIO QUINTA

'ΕΝΑΣ  ΛΑΤΡΗΣ  ΤΟΥ  ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ
Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de belloPunico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.

Μετάφραση
Ο Σίλιος Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν άντρας δοξασμένος. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία. Στα μέρη εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή. Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (λάτρευε το πνεύμα του). Τον τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Το μνημείο του, που βρισκόταν στη Νεάπολη, το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό.

Ταξινόμηση των λέξεων
Ουσιαστικά
Α' Κλίση
poeta -ae (αρσ.)
Campania -ae (θηλ., χωρίς πληθ.)
vita -ae (θηλ.) gloria -ae (θηλ.)

Β' Κλίση
Silius -ii (-i) (αρσ.) Italicus -i (αρσ.)
bellum -i (ουδ.) vir, viri (αρσ.)
ager, agri (αρσ.) annus -i (αρσ.)
animus -i (αρσ.) liber, libri (αρσ.)
locus -i (αρσ.) Vergilius -ii (-i) (αρσ.)
puer, pueri (αρσ.) monumentum -i (ουδ.)
ingenium -ii (-i) (ουδ.)
templum -i (ουδ.) magister, magistri (αρσ.)

Γ' Κλίση
Neapolis -is (θηλ., χωρίς πληθ.)

Επίθετα
Β' Κλίση
Italicus -a –um epicus -a -um
clarus -a –um
septendecim (απόλυτο αριθμητικό, άκλιτο)
Punicus -a -um
secundus -a -um (τακτικό αριθμητικό)
pulcher, pulchra, pulchrum,
ultimus -a -um [υπερθ. του (ultra),
multus -a -um,
tener -a -um,

Ρήματα
1η Συζυγία
honoro, honoravi, honoratum, honorare
2η Συζυγία
teneo, tenui, tentum, tenere
habeo, habui, habitum, habere
studeo, studui, -, studere
possideo, possedi, possessum, possidere
foveo, fovi, fotum, tovere
iaceo, iacui, iacitum, iacere

Βοηθητικό ρήμα
sum -fui,   -,   esse

Αντωνυμίες
is, ea, id (οριστική)
suus -a -um (κτητική)
se (προσωπική)
ille, illa, illud (δεικτική)
qui, quae, quod (αναφορική)

Σύνδεσμοι
-que (συμπλεκτικός)
ut (παραβολικός)

Προθέσεις
de(+αφαιρ..)
in (+αφαιρ.)
pro (+αφαιρ.

Συντακτική  ανάλυση :
 1. Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat: κύρια πρόταση κρίσηςerat: συνδετ. ρήμ., Silius Italicus: υποκ., poeta: παράθεση στο Silius Italicus, epicus: επιθ. προσδ. στο poeta, vir: κατηγορούμ. στο Silius Italicus, clarus: επιθ. προσδ. στο vir.

2. XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt: κύρια πρόταση κρίσης
sunt: ρήμ., libri: υποκ., pulchri: κατηγορούμ. στο libri, αν το sunt θεωρηθεί συνδετ. (ή επιθ. προσδ., αν θεωρηθεί υπαρκτ.), septendecim: επιθ. προσδ. στο libri . (ή στο pulchri libri, αν το sunt θεωρηθεί υπαρκτ.), eius: γεν. του δημιουργού στο libri, de bello: εμπρόθ. προσδ. της αναφοράς, Punico:
επιθ. προσδ. στο bello, secundo: επιθ. προσδ. στο bello Punico.

3. Ultimis annis vitae suae in Campanfi se tenebat: κύρια πρόταση κρίσης
tenebat: ρήμ., Silius Italicus (ενν.): υποκ., se: αντικ., (άμ. ή ευθεία αντανάκλαση ή αυτοπάθεια) στο tenebat, annis: αφαιρ. του χρόνου, που δηλώνει το πότε έγινε κάτι, ultimis: κατηγορ. προσδ. στο annis( ή επιθετικός )  vitae: γεν. διαιρετική στο ultimis annis, suae: επιθ. προσδ. στο vitae, in Campaniā: εμπρόθ.προσδ. που δηλώνει στάση σε τόπο.

4. Multos in illis locis agros possidebat: κύρια πρόταση κρίσης
possidebat: ρήμ., Silius Italicus (ενν.): υποκ., agros: αντικ. στο possidebat, · multos: επιθ. προσδ. στο agros, in locis: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει στάση σε τόπο, illis: επιθ. προσδ. στο locis.

5. Silius animum tenerum habebat: κύρια πρόταση κρίσης
habebat: ρήμ., Silius: υποκ., animum: αντικ. στο habebat, tenerum: επιθ. προσδ. στο animum.

6. Gloriae Vergili studebat: κύρια πρόταση κρίσης
studebat: ρήμ., Silius (ενν.): υποκ., gloriae: αντικ. στο studebat Vergili: γεν. κτητ. στο gloriae.

7. ingeniumque eius fovebat: κύρια πρόταση κρίσης
fovebat: ρήμ., Silius (ενν.): υποκ., ingeniumque: αντικ. στο fovebat, eius: γεν. κτητ. στο ingenium.

8. Eum -honorabat: κύρια πρόταση κρίσης
honorabat: ρήμ., Silius (ενν.): υποκ., eum: αντικ. στο honorabat.

9. ut puer magistram: δευτερ. απλή παραβολ,-συγκριτ. πρόταση, σε θέση επιρρ.
προσδ. του τρόπου..
honorat (ενν.): ρήμ., puer: υποκ., magistrum: αντικ. στο honorat.

10.- Monumentum eius pro templo habebat: κύρια πρόταση κρίσης
habebat: ρήμ., Silius (ενν.): υποκ., monumentum: αντικ. στο habebat, eius: γεν. κτητ. στο monumentum, pro templo εμπρ σε θέση κατηγορουμένου. (αντί αιτιατ. templum).

11.quod Neapoli iacebat: δευτερ. αναφορ. πρότ., προσδιοριστική στο monumentum. iacebat: ρήμ.,quod: υποκ., Neapoli: αφαιρ. που δηλώνει στάση σε τόπο

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ   ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ :
 Στα λατινικά δεν υπάρχει αυτοπαθητική αντωνυμία και γι΄αυτό χρησιμοποιούνται:
α. οι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας κυρίως στο γ’ πρόσωπο (sui, sibi, se)
β. το τρίτο πρόσωπο της κτητικής αντωνυμίας (suus, -a, -um)
Άμεση (ή ευθεία) αυτοπάθεια : έχουμε όταν το πρόσωπο που δηλώνει η αντωνυμία είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρηματικού τύπου εξάρτησης της, δηλ. με το Υπ. Ρημ., Υποκ. Απαρ. …
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!: κατά το λατινισμό του ειδικού απαρεμφάτου έχουμε πάντοτε άμεση αυτοπάθεια.
Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat (κειμ. 3).
Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε άμεση αυτοπάθεια γιατί και το sua και το se δηλώνουν το ίδιο πρόσωπο με το υποκείμενο του ρήματος comparat (Cassiope).
· Respondit ille se esse Orcum (κειμ. 14). (λατινισμός ειδικού απαρεμφάτου)

Έμμεση (ή πλάγια) αυτοπάθεια : όταν δεν ισχύει ο παραπάνω κανόνας
(Cassius) Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui (κείμ. 14).
Το πρόσωπο που δηλώνει το se δεν είναι το ίδιο με το υποκείμενο του απαρεμφάτου από το οποίο εξαρτάται και γι΄αυτό έχουμε έμμεση αυτοπάθεια.
(Germani) Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt homines atque effeminantur (κείμ. 15).
Το πρόσωπο που δηλώνει το se δεν είναι το ίδιο με το υποκείμενο του απαρεμφάτου από το οποίο εξαρτάται και
γι΄αυτό έχουμε έμμεση αυτοπάθεια.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ  ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ :

1.Το ουσιαστικό locus-i σχηματίζει τον πληθυντικό αριθμό και ως αρσενικό (loci) και συνηθέστερα ως ουδέτερο(loca).Στη μετακλασσική Λατινική χρησιμοποιούσαν το πληθυντικό loci με μεταφορική σημασία (loci=χωρία βιβλίου).ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΣ

2.Το τριτόκλιτο ουσιαστικό Neapolis έχει αιτιατική Neapolim και αφαιρετική Neapoli.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - LECTIO QUARTA

ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ 

Κείμενο:

Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam curabant. In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant.Delecti consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat.

Μετάφραση :

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια ( στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε πάρα πολύ  μεγάλη ομόνοια ) αλλά ελάχιστη πλεονεξία.Οι Ρωμαίοι ήταν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους ζωή.Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα τους.Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με την τόλμη τους και αποκτούσαν συμμάχους με τις ευεργεσίες τους.Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος·αυτοί είχαν το σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία (τους).

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ  ΑΝΑΛΥΣΗ : 

1.Apud antiquos Romanos concordia maxima: κύρια πρόταση
(erat ενν.): ρήμα // concordia: υποκ. // maxima: επιθ. προσδ. στο concordia // apud Romanos: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει τόπο (μεταφ.) // antiquos: επιθ. προσδ. στο Romanos.

2.sed avaritia minima erat: κύρια πρόταση
erat: ρήμα // avaritia: υποκ. // minima: επιθ. προσδ. στο avaritia.

3.Romani in suppliciis deorum magnifici: κύρια πρόταση
(erant: ενν.): ρήμα // Romani: υποκ. // magnifici: κατηγορούμ. στο Romani // in suppliciis: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει κατάσταση // deorum: γεν. αντικειμενική στο suppliciis.

4.sed domi parci erant: κύρια πρόταση
erant: ρήμα // (Romani: ενν.): υποκ. // parci: κατηγορούμ. στο Romani // domi: επιρρ. προσδ. που δηλώνει στάση σε τόπο.

5.Iustitia inter se certabant: κύρια πρόταση
certabant: ρήμα // (Romani: ενν.): υποκ. // inter se: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει αλληλοπάθεια // iustitia: αφαιρ. της αναφοράς.

6.et patriam curabant: κύρια πρόταση
curabant: ρήμα // (Romani: ενν.): υποκ. // patriam: αντικ. στο curabant.

7.In bello pericula audacia propulsabant: κύρια πρόταση
propulsabant: ρήμα // (Romani: ενν.) υποκ. // pericula: αντικ. στο propul- sabant // audacia: αφαιρ. του τρόπου // in bello: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει χρόνο.

8.et beneficiis amicitias parabant: κύρια πρόταση
parabant: ρήμα // (Romani: ενν.): υποκ. // amicitias: αντικ. στο parabant // beneficiis: αφαιρ. του μέσου.

9.Delecti consultabant patriae: κύρια πρόταση
consultabant: ρήμα // delecti: υποκ. // patriae: δοτ. προσ. χαριστική ή αντικείμενο στο consultabant.

10.eis corpus ex annis infirmum: κύρια πρόταση
(erat: ενν.): ρήμα // corpus: υποκ. // infirmum: επιθ. προσδ. στο corpus // eis: δοτ. προσωπ. κτητική στο erat // ex annis: εμπρόθ. προσδ. της αιτίας.

11.sed ingenium propter sapientiam validum erat: κύρια πρόταση
erat: ρήμα // ingenium: υποκ. // validum: επιθ. προσδ. στο ingenium // propter sapientiam: εμπρόθ. προσδ. του εξωτερ. αναγκαστικού αιτίου.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ  ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ 

Αλληλοπάθεια 

Στα αρχαία ελληνικά έχουμε  αλληλοπαθείς αντωνυμίες, π.χ.: ἀλλήλων, ἀλλήλαις, ἄλληλα

Τα  λατινικά δεν έχουν αλληλοπαθείς αντωνυμίες. Έτσι,στα λατινικά δηλώνεται με την πρόθεση inter + προσωπική.

ἀγαπῶμεν ἀλλήλους: amamus inter nos

ἀγαπᾶτε ἀλλήλους: amatis inter vos

ἀγαπῶσι ἀλλήλους: amant inter se

Χρήση Πτώσεων 

Η αφαιρετική εκφράζει την αναφορά ( iustitia certabant ) . H αφαιρετική με την in εκφράζει χρόνο , τόπο και κατάσταση.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ  ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ  ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ 

Α΄ΣΥΖΥΓΙΑΣ ΡΗΜΑΤΩΝ

Κλίνεται ως εξής:

 α’ ενικό    ama-bam                               α’ πληθυντ.      ama-bamus
β’ ενικό    ama-bas                               β’ πληθυντ.       ama-batis
γ’ ενικό ama-bat                                   γ’ πληθυντ.        ama-bant

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥ SUM: 

eram                                            eramus

eras                                              eratis

erat                                              erant 

Δεικτική Αντωνυμία is - es - id και idem - eadem - idem

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	is	ea	id
Γενική	eius
Δοτική	ei
Αιτιατική	eum	eam	id
Κλητική	-	-	-
Αφαιρετική	eo	ea	eo
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική	ei(  ii, i )	eae	ea
Γενική	eorum	earum	eorum
Δοτική	eis( iis, is )
Αιτιατική	eos	eas	ea
Κλητική	-	-	-
Αφαιρετική	eis, iis, is

 

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	idem	eadem	idem
Γενική	eiusdem
Δοτική	eidem
Αιτιατική	eundem	eandem	idem
Κλητική	-	-	-
Αφαιρετική	eodem	eadem	eodem
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική	eidem, iidem	eaedem	eadem
Γενική	eorundem	earundem	eorundem
Δοτική	eisdem, iisdem, isdem
Αιτιατική	eosdem	easdem	eadem
Κλητική	-	-	-
Αφαιρετική	eisdem, iisdem, isdem

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ι. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων (το ρήμα στον παρατατικό). Προσοχή στον τονισμό!

Nos pericula propulsabamus
Ille patriae consultabat
Illi amicis consultabant Vos amicitias parabatis
Tu patriam curabas
Ego amicitias parabam

II. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων:
Romani periculum (εν.) amabant.
In maximo periculo sumus.
Beneficiis (πληθ.) amicitias parant Romani.
Dona (πληθ.) amicis portamus (amicus φίλος).

III. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι τύποι: αλληλοβοηθιόμαστε, αλληλοβοηθιέστε, αλληλοβοηθιούνται (iuvo, 1 βοηθώ).

inter nos iuvamus, inter vos iuvatis, inter se iuvant.

IV. Να κλιθεί στον ενικό και στον πληθυντικό η πρόταση: ego magnificus eram (αντωνυμία, επίθετο και ρήμα).
ego magnificus eram
tu magnificus eras
ille magnificus erat
nos magnifici eramus
vos magnifici eratis
illi magnifici erant.

V. Να μεταφερθούν τα ρήματα των στίχων 1-3 του κειμένου στον ενεστώτα.
est - sunt - certant - curant.

ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ  ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Nα βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της β΄κλίσης του κειμένου και να τα  μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλους αριθμού.

2. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις των παρακάτω ουσιαστικών:deorum , patriam

3. errant, consultabant α) Να κλίνετε την οριστική του παρατατικού β) Να γράψετε το απαρέμφατο του ενεστώτα.