Ύστερα από τη θερινή ραστώνη που με κράτησε μακριά από τον υπολογιστή μου, η απορία μιας μαθήτριας στάθηκε αφορμή να γράψω αυτό το πρώτο post του φθινοπώρου. Θέμα του ( όπως άλλωστε δηλώνει και ο τίτλος ) είναι ο Άρειος Πάγος. Αλήθεια πόσοι από εμας γνωρίζουμε την ετυμολογία της έκφρασης και πώς έφτασε να σημαίνει το ανώτατο δικαστικό συμβούλιο;
Άρειος Πάγος (Αρχ.). Πετρώδης λόφος (υψόμ. 115 μ.) της Αθήνας, στα ΒΔ της Ακρόπολης, συνδεδεμένος με πολλές αρχαίες παραδόσεις. Η λέξη πάγος σημαίνει βράχος· όσο για την ετυμολογία της λέξης Άρειος υπάρχουν διάφορες απόψεις: μία τον συνδέει με τον θεό Άρη και μία άλλη –η επικρατέστερη– τον συσχετίζει με τις Αρές, δηλαδή τις Ερινύες (ή Ευμενίδες), φοβερές θεότητες που καταδίωκαν τους φονιάδες και λατρεύονταν σε ιερό που βρισκόταν κάτω από τον λόφο, όπως απέδειξαν αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από τον 11ο αι. π.Χ. Πολύ πριν από την οργάνωση της αθηναϊκής πολιτείας, εκεί κατέφευγαν οι φονιάδες για να γλιτώσουν από την καταδίωξη της οικογένειας των θυμάτων τους. Στη μυθολογία αναφέρεται ότι εκεί οι θεοί δίκασαν τον θεό Άρη για τον φόνο του Αλιρρόθιου, γιου του Ποσειδώνα και βιαστή της νύμφης Αλκίππης, κόρης του θεού του πολέμου· εκεί επίσης έγινε η περίφημη δίκη του Ορέστη για τον φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου, όπου για πρώτη φορά η ισοψηφία κρίθηκε με την επέμβαση των θεών υπέρ του κατηγορουμένου. Άλλη εκδοχή αναφέρει πως ο λόφος είχε στρατηγική σημασία για την άμυνα των Αθηνών και αφιερώθηκε στον Άρη από τις Αμαζόνες, όταν εκείνες κατέλαβαν τον βράχο για να πολεμήσουν εναντίον του Θησέα και των Αθηναίων. Λέγεται επίσης ότι οι Αθηναίοι είχαν θάψει τον Οιδίποδα στον Ά.Π. για να εξασφαλίσουν την τοποθεσία από επίθεση των Θηβαίων συμπατριωτών του, ενώ τον μετέφεραν αργότερα στον αμυντικά σπουδαιότερο Ίππιο Κολωνό. Μετά την κατάλυση της βασιλείας στην Αθήνα, στον λόφο συνεδρίαζε η Βουλή που ιδρύθηκε μετά την κατάλυση της βασιλείας και αντιπροσώπευε την παλιά ολιγαρχία. Μετά τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα (αρχές 6ου αι. π.Χ.), εκτός από τα δικαστικά καθήκοντα, ανέλαβε να εφορεύει τις αρχές της πόλης και να περιφρουρεί το πολίτευμα και την τήρηση των νόμων. Οι δικαιοδοσίες του επεκτείνονταν και στην επίβλεψη των δημοσίων ηθών και της ανατροφής των παιδιών· είχε επίσης το δικαίωμα να επεμβαίνει αυτεπάγγελτα σε ορισμένες περιπτώσεις εγκλημάτων και κατάλυσης του πολιτεύματος (δήμου καταλύσεως). Τα μέλη του ήταν ισόβια και δικαίωμα εκλογής είχαν μόνο πολίτες που συμμετείχαν στο σώμα των εννέα αρχόντων και μετά τη λήξη της εξουσίας τους είχαν αποδειχτεί άψογοι στη διαχείριση των κοινών. Αξίζει επίσης να αναφερθεί η απουσία ανάμειξης των Αρεοπαγιτών στις εκάστοτε πολιτικές διενέξεις που ταλάνιζαν την Αθήνα, γεγονός που τους προσέδιδε ιδιαίτερο κύρος και αμεροληψία. Στις υποθέσεις δολοφονίας ο Ά.Π. συνεδρίαζε στον λόφο, για να μη βρίσκεται ο εναγής δολοφόνος κάτω από την ίδια στέγη με τους δικαστές· στις άλλες περιπτώσεις, συνεδρίαζε στη Βασίλειο Στοά της Αγοράς. Ο κατήγορος καθόταν στον λίθον αναιδείας (= πέτρα της αδιαλλαξίας) και ο κατηγορούμενος στον λίθον ύβρεως (= πέτρα του εγκλήματος). Οι διάδικοι ορκίζονταν και ακολουθούσε η διαδικασία της δίκης, με μαρτυρίες και προσκομίσεις αποδεικτικών στοιχείων. Μετά τις δευτερολογίες, ο κατηγορούμενος μπορούσε να δηλώσει πως θα έφευγε από την Αττική, οπότε η δίκη τέλειωνε αμέσως· όσοι αθωώνονταν, θυσίαζαν στις Ερινύες (Σεμνές Θεές). Σε περίπτωση ισοψηφίας επικρατούσε η ψήφος της Αθηνάς, οπότε ο κατηγορούμενος αθωωνόταν. Όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα κατά τα Μηδικά (480 π.Χ.), χτυπούσαν με φλεγόμενα βέλη από τον Ά.Π. τους πολιορκημένους στην Ακρόπολη. Λόγω μιας απόφασης οικονομικής ενίσχυσης των Αθηναίων πολιτών πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Ά.Π., σύμβολο της αριστοκρατίας, οικειοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό την ευτυχή κατάληξη των Περσικών πολέμων και ανέλαβε πλήρως τη διοικητική και δικαστική εξουσία. Το 462 π.Χ., μετά από πρόταση του αρχηγού των δημοκρατικών Εφιάλτη, οι επιπλέον εξουσίες αφαιρέθηκαν από τον Ά.Π. και περιήλθαν στην Ηλιαία, στη Βουλή και στην Εκκλησία του Δήμου. Την εποχή του Περικλή τα δικαστικά καθήκοντα του Α.Π. περιορίστηκαν στις δίκες για τραύμα και φόνο εκ προμελέτης, θανατηφόρο δηλητηριασμό και εμπρησμό, ενώ από τα διοικητικά διατηρήθηκε μόνο η εποπτεία των ιερών και της λατρείας. Εκτός από την εποπτεία των ιερών, ο Ά.Π. είχε ως διοικητικό έργο την προστασία των ιερών ελαιών και τη διεξαγωγή ανακρίσεων σε σπουδαίες περιπτώσεις, για την αποστολή των συμπερασμάτων στην Εκκλησία του Δήμου. Βέβαια, η ισχυρή παρουσία του σχετίστηκε με την ακύρωση άστοχων αποφάσεων του Δήμου: μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (388 π.Χ.) ο Ά.Π. ακύρωσε την εκλογή ενός ασήμαντου στρατηγού και ανέθεσε τη στρατηγία στον Φωκίωνα, την ώρα που η πόλη περίμενε με αγωνία την επίθεση του Φιλίππου Β’. Ως ποινικό δικαστήριο, ο Ά.Π. μετά τον περιορισμό των εξουσιών του δίκαζε περιπτώσεις εμπρησμού, φόνου εκ προμελέτης και δηλητηριασμού (φαρμακείας), έχοντας το δικαίωμα να επιβάλει τις ποινές του θανάτου, της εξορίας και της δήμευσης περιουσίας. Επί Δημητρίου του Φαληρέα (τέλη 4ου αι. π.Χ.), ο Ά.Π. ενισχύθηκε με την αρμοδιότητα εποπτείας φαινομένων τρυφηλότητας και αργότερα οι Ρωμαίοι τον κατέστησαν ίσο με την Εκκλησία του Δήμου και τη Βουλή. Την ίδια εποχή, η δικαστική εξουσία του Α.Π. περιέλαβε και την κιβδηλεία, τη νοθεία, την κακή χρήση μέτρων και σταθμών, τα αδικήματα ηθών, την εισαγωγή καινών δαιμονίων κ.ά. Ο λόφος του Α.Π. είναι συνδεδεμένος και με τη διδασκαλία του χριστιανισμού: εκεί κήρυξε ο Απόστολος Παύλος το 51 μ.Χ., ενώ κάτω από τον λόφο ιδρύθηκε η βασιλική του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, καθώς και το πρώτο αρχιεπισκοπικό μέγαρο.
Άρειος Πάγος ( λεξικο Μπαμπινιωτη ) : Λόφος του Άρη . Ονομάστηκε ετσι επειδή σύμφωνα με τη μυθολογία εκει δίκασαν οι θεοί τον Άρη αφού σκότωσε τον γιό του Ποσειδώνα Αλιρρόθιο . Η νομοθεσία του Σόλωνα καθιέρωσε αργότερα τον 6ο αι. π.Χ. τον Άρειο Πάγο ως βουλή με ισόβια μέλη , αρμόδια για την εφαρμογή των νόμων την επίβλεψη της χρηματικής διαχείρισης και την εκδίκαση των υποθέσεων φόνου . Αργότερα ο Άρειος Πάγος έχασε σχεδόν όλες τις διοικητικές του αρμοδιότητες , ενώ η προσπάθεια αποκαταστάσεώς του τον 4ο αι. π.Χ. δεν είχε συνέχεια.Ως ανώτατο δικαστήριο του σύγχρονου ελληνικού κράτους ο Άρειος Πάγος ιδρύθηκε στις 28/7 /1887.
Άρειος Πάγος (Αρχ.). Πετρώδης λόφος (υψόμ. 115 μ.) της Αθήνας, στα ΒΔ της Ακρόπολης, συνδεδεμένος με πολλές αρχαίες παραδόσεις. Η λέξη πάγος σημαίνει βράχος· όσο για την ετυμολογία της λέξης Άρειος υπάρχουν διάφορες απόψεις: μία τον συνδέει με τον θεό Άρη και μία άλλη –η επικρατέστερη– τον συσχετίζει με τις Αρές, δηλαδή τις Ερινύες (ή Ευμενίδες), φοβερές θεότητες που καταδίωκαν τους φονιάδες και λατρεύονταν σε ιερό που βρισκόταν κάτω από τον λόφο, όπως απέδειξαν αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από τον 11ο αι. π.Χ. Πολύ πριν από την οργάνωση της αθηναϊκής πολιτείας, εκεί κατέφευγαν οι φονιάδες για να γλιτώσουν από την καταδίωξη της οικογένειας των θυμάτων τους. Στη μυθολογία αναφέρεται ότι εκεί οι θεοί δίκασαν τον θεό Άρη για τον φόνο του Αλιρρόθιου, γιου του Ποσειδώνα και βιαστή της νύμφης Αλκίππης, κόρης του θεού του πολέμου· εκεί επίσης έγινε η περίφημη δίκη του Ορέστη για τον φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου, όπου για πρώτη φορά η ισοψηφία κρίθηκε με την επέμβαση των θεών υπέρ του κατηγορουμένου. Άλλη εκδοχή αναφέρει πως ο λόφος είχε στρατηγική σημασία για την άμυνα των Αθηνών και αφιερώθηκε στον Άρη από τις Αμαζόνες, όταν εκείνες κατέλαβαν τον βράχο για να πολεμήσουν εναντίον του Θησέα και των Αθηναίων. Λέγεται επίσης ότι οι Αθηναίοι είχαν θάψει τον Οιδίποδα στον Ά.Π. για να εξασφαλίσουν την τοποθεσία από επίθεση των Θηβαίων συμπατριωτών του, ενώ τον μετέφεραν αργότερα στον αμυντικά σπουδαιότερο Ίππιο Κολωνό. Μετά την κατάλυση της βασιλείας στην Αθήνα, στον λόφο συνεδρίαζε η Βουλή που ιδρύθηκε μετά την κατάλυση της βασιλείας και αντιπροσώπευε την παλιά ολιγαρχία. Μετά τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα (αρχές 6ου αι. π.Χ.), εκτός από τα δικαστικά καθήκοντα, ανέλαβε να εφορεύει τις αρχές της πόλης και να περιφρουρεί το πολίτευμα και την τήρηση των νόμων. Οι δικαιοδοσίες του επεκτείνονταν και στην επίβλεψη των δημοσίων ηθών και της ανατροφής των παιδιών· είχε επίσης το δικαίωμα να επεμβαίνει αυτεπάγγελτα σε ορισμένες περιπτώσεις εγκλημάτων και κατάλυσης του πολιτεύματος (δήμου καταλύσεως). Τα μέλη του ήταν ισόβια και δικαίωμα εκλογής είχαν μόνο πολίτες που συμμετείχαν στο σώμα των εννέα αρχόντων και μετά τη λήξη της εξουσίας τους είχαν αποδειχτεί άψογοι στη διαχείριση των κοινών. Αξίζει επίσης να αναφερθεί η απουσία ανάμειξης των Αρεοπαγιτών στις εκάστοτε πολιτικές διενέξεις που ταλάνιζαν την Αθήνα, γεγονός που τους προσέδιδε ιδιαίτερο κύρος και αμεροληψία. Στις υποθέσεις δολοφονίας ο Ά.Π. συνεδρίαζε στον λόφο, για να μη βρίσκεται ο εναγής δολοφόνος κάτω από την ίδια στέγη με τους δικαστές· στις άλλες περιπτώσεις, συνεδρίαζε στη Βασίλειο Στοά της Αγοράς. Ο κατήγορος καθόταν στον λίθον αναιδείας (= πέτρα της αδιαλλαξίας) και ο κατηγορούμενος στον λίθον ύβρεως (= πέτρα του εγκλήματος). Οι διάδικοι ορκίζονταν και ακολουθούσε η διαδικασία της δίκης, με μαρτυρίες και προσκομίσεις αποδεικτικών στοιχείων. Μετά τις δευτερολογίες, ο κατηγορούμενος μπορούσε να δηλώσει πως θα έφευγε από την Αττική, οπότε η δίκη τέλειωνε αμέσως· όσοι αθωώνονταν, θυσίαζαν στις Ερινύες (Σεμνές Θεές). Σε περίπτωση ισοψηφίας επικρατούσε η ψήφος της Αθηνάς, οπότε ο κατηγορούμενος αθωωνόταν. Όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα κατά τα Μηδικά (480 π.Χ.), χτυπούσαν με φλεγόμενα βέλη από τον Ά.Π. τους πολιορκημένους στην Ακρόπολη. Λόγω μιας απόφασης οικονομικής ενίσχυσης των Αθηναίων πολιτών πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Ά.Π., σύμβολο της αριστοκρατίας, οικειοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό την ευτυχή κατάληξη των Περσικών πολέμων και ανέλαβε πλήρως τη διοικητική και δικαστική εξουσία. Το 462 π.Χ., μετά από πρόταση του αρχηγού των δημοκρατικών Εφιάλτη, οι επιπλέον εξουσίες αφαιρέθηκαν από τον Ά.Π. και περιήλθαν στην Ηλιαία, στη Βουλή και στην Εκκλησία του Δήμου. Την εποχή του Περικλή τα δικαστικά καθήκοντα του Α.Π. περιορίστηκαν στις δίκες για τραύμα και φόνο εκ προμελέτης, θανατηφόρο δηλητηριασμό και εμπρησμό, ενώ από τα διοικητικά διατηρήθηκε μόνο η εποπτεία των ιερών και της λατρείας. Εκτός από την εποπτεία των ιερών, ο Ά.Π. είχε ως διοικητικό έργο την προστασία των ιερών ελαιών και τη διεξαγωγή ανακρίσεων σε σπουδαίες περιπτώσεις, για την αποστολή των συμπερασμάτων στην Εκκλησία του Δήμου. Βέβαια, η ισχυρή παρουσία του σχετίστηκε με την ακύρωση άστοχων αποφάσεων του Δήμου: μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (388 π.Χ.) ο Ά.Π. ακύρωσε την εκλογή ενός ασήμαντου στρατηγού και ανέθεσε τη στρατηγία στον Φωκίωνα, την ώρα που η πόλη περίμενε με αγωνία την επίθεση του Φιλίππου Β’. Ως ποινικό δικαστήριο, ο Ά.Π. μετά τον περιορισμό των εξουσιών του δίκαζε περιπτώσεις εμπρησμού, φόνου εκ προμελέτης και δηλητηριασμού (φαρμακείας), έχοντας το δικαίωμα να επιβάλει τις ποινές του θανάτου, της εξορίας και της δήμευσης περιουσίας. Επί Δημητρίου του Φαληρέα (τέλη 4ου αι. π.Χ.), ο Ά.Π. ενισχύθηκε με την αρμοδιότητα εποπτείας φαινομένων τρυφηλότητας και αργότερα οι Ρωμαίοι τον κατέστησαν ίσο με την Εκκλησία του Δήμου και τη Βουλή. Την ίδια εποχή, η δικαστική εξουσία του Α.Π. περιέλαβε και την κιβδηλεία, τη νοθεία, την κακή χρήση μέτρων και σταθμών, τα αδικήματα ηθών, την εισαγωγή καινών δαιμονίων κ.ά. Ο λόφος του Α.Π. είναι συνδεδεμένος και με τη διδασκαλία του χριστιανισμού: εκεί κήρυξε ο Απόστολος Παύλος το 51 μ.Χ., ενώ κάτω από τον λόφο ιδρύθηκε η βασιλική του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, καθώς και το πρώτο αρχιεπισκοπικό μέγαρο.
Η λέξη Αρεοπαγίτης...γιατί δεν είναι Αρειοπαγίτης;
ΑπάντησηΔιαγραφή